به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نسیم ری، لیلا ارشد مددکار اجتماعی حوزه اعتیاد درباره چرایی اثربخشی طرح‌های جمع آوری معتادان و کارتن خواب‌هایی که روزانه به تعداد آن‌ها افزود می‌شود، بیان کرد: تجربه 25 سال فعالیت مدنی که در حوزه معتادان، کودکان کار و … داشته‌ام، نشان می‌دهد که سالیانه طرح‌های مختلفی برای به اصلاح جمع آوری یا دستگیری معتادان از سطح شهر اجرا می‌شود.
این جامعه شناس حوزه اعتیاد در ادامه گفت: همیشه این طرح‌ها توسط یک نهاد نظیر سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، شهرداری، ستاد مبارزه با مواد مخدر و … اجرا می‌شد و این دستگاه‌ها به صورت تکی در حوزه معتادان و کارتن خواب‌ها مداخله می‌کردند. اغلب دستگاه‌ها اعلام می‌کردند که چه میزان بودجه برای این طرح تخصیص داده‌اند و مطمئن بودند که طرح نتیجه مثبت و ثمربخشی خواهد داشت.
ارشد درباره نقاط ضعف و نقص‌های طرح جمع آوری معتادان و کارتن خواب‌ها، توضیح داد: طی این سال‌ها اشکال عمده‌ای که در حوزه جمع آوری معتادان و کارتن خواب‌ها مشاهده کرده‌ام، این است که یک سازمان به تنهایی اقدام به جمع آوری می‌کند و معمولاً سازمان‌های دیگر موافق یا مخالف طرح هستند. اشکال دیگر این است که هرگز نتایج طرح‌های مذکور، قبل و بعد از اجرا در اختیار نهادها و فعالان مدنی قرار نمی‌گیرد. ما نیازمند یک مداخلات همه جانبه و علمی هستیم.
او در ادامه اضافه کرد: جامعه شناسان و فعالان این حوزه هرگز نفهمیدند که اگر برای مثال طی اجرای یک طرح، 10 میلیارد هزینه شد درنهایت چه نتیجه‌ای دربرداشت. دستگاه اجرایی باید گزارش دهد که اجرای طرح چه مدت طول کشیده، چه هزینه‌ای شده و چند نفر به زندگی برگشته و قطع مصرف کرده است.
به گفته این جامعه شناس؛ معضل عمده طرح‌های جمع آوری معتادان و کارتن خواب‌ها عدم ارائه نتایج گزارش قبل و بعد از اجرای طرح است. چرا که دستگاه بعدی که دوباره مداخله می‌کند اطلاعی از روند طرح قبلی ندارد و نمی‌داند که دستگیری و انتقال با زور به کمپ موثر است یا نیست.
ارشد گفت: حدود 8 سال است که ماده 16 ستاد مبارزه با موارد مخدر به عنوان جمع آوری معتادان پارک خواب و متجاهر وجود دارد اما آمار دولتی نشان دهنده افزایش معتادان متجاهر است.
او با طرح این پرسش که دستگاه بعدی که قرار است دوباره مداخله کند با چه پیشینه‌ای طرح جدید را اجرا می‌کند، بیان کرد: باید نتایج تمامی طرح‌ها در یک سامانه جامع در دسترس کارشناسان و آسیب شناسان این حوزه قرار گیرد. مداخلات تکراری در شرایطی با حداقل‌های توجه به مسائل علمی باعث می‌شود که افراد معتاد و کارتن خواب نسبت به دولت و نهادها بی اعتماد شوند.
این جامعه شناس با بیان اینکه شاید مواقعی بهتر است که مداخله‌ای صورت نگیرد، افزود: کشور ما نیاز به پیشگیری سطح یک و دو دارد که متأسفانه ندارد. سال‌هاست که سازمان جهانی بهداشت به دولت‌ها توصیه می کند که مهارت آموزی را به صورت عملی به تمامی شهروندان بیاموزند.
ارشد در باره پیشگیری سطح یک توضیح داد: پیشگیری سطح یک اعلام می‌کند که افراد را با توانمندی‌ها و کاستی‌ها‌یشان آشنا کنیم. همین عدم آشنایی افراد با نقاط قوت و ضعف باعث می‌شود که یاد نگیرند تا روابط بین فردی را چگونه تعریف کنند یا چگونه در شرایطی که در معرض خطر قرار می‌گیرند، سالم بیرون بیایند.
او در ادامه ضافه کرد: پیشگیری سطح دو برابر با حضور مددکار اجتماعی در مدارس است تا کودکانی که در شرایط دشواری و با محدودیت در خانواده زندگی می‌کنند و دچار مشکلات اقتصادی، اجتماعی و روانی در خانواده هستند را شناسایی کند و از همان ابتدا به خانواده کمک کند و مداخله گری مناسب برای کودک داشته باشد. همین امر باعث می‌شود تا کودک در یک محیط کم تنش و آرام رشد کند و اگر مشکلی دارد در همان آغاز مسیر حل شود.
این جامعه شناس با تأکید براینکه در ایران تنها پیشگیری سطح سه وجود دارد، گفت: برای مثال ما تلاش می‌کنیم آدمی که در آتش گرفتار شده را نجات دهیم. یکی از دلایل عدم موفقیت در طرح جمع آوری معتادان و کارتن خواب‌ها و کاهش آن‌ها از سطح جامعه، عدم اجرای سطح پیشگیری یک و دو است.
ارشد در ادامه توضیح داد: دستگاه‌ها معمولاً چند روز سوء مصرف کنندگان مواد را که به قول خودشان تمامی پل‌های پشت سرشان را خراب کرده‌اند، را در مراکز نگه داری می‌کنند و شام و ناهار می‌دهند و پس از گذشت چند روز رها می‌کنند. هیچ تیم حرفه‌ای و تخصصی در این مراکز وجود ندارد تا با این افراد کار کند.
او با بیان اینکه ترک فیزیکی تنها یک بخش کوچکی از درمان معتادان است، افزود: باتوجه به اینکه اعتیاد یک بیماری چندوجهی اجتماعی-روانی-فیزیکی شناخته می‌شود، معتاد و کارتن خوابی که به پارک و خیابان رسیده، تمامی داشته‌هایش را از دست داده است.
