به گزارش پایگاه خبری تحلیلی نسیم ری، سابقه تأسیس پژوهشگاه قرآن و حدیث به تشکیل گروهی از محققان در سال ۱۳۶۶ باز می‌گردد که برای تکمیل کتاب میزان الحکمه و شروع پژوهش‌های حدیثی در قم گرد هم آمدند.
با رشد و گسترش فعالیتهای حدیثی این گروه در عرصه‌های پژوهشی و فرهنگی، مؤسسۀ علمی – فرهنگی دارالحدیث به عنوان نخستین مجموعه مستقل حدیث‌پژوهی در ایران، در تاریخ ۱۳۷۴/۸/۲۲ در زادروز فرخنده حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در شهر قم، با پیام مقام معظم رهبری حفظه الله تعالی و ریاست مؤسس آن، آیت الله محمدی ری‌شهری(ره) به طور رسمی آغاز به کار کرد.
پژوهشگاه قرآن وحدیث
فعالیتهای پژوهشی آن در قالب “مرکز تحقیقات دارالحدیث” و سپس “پژوهشکده علوم و معارف حدیث” ادامه یافت. با راه اندازی سه پژوهشکده دیگر «پژوهشگاه قرآن و حدیث» مجوز رسمی و قطعی خود را از شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری در تاریخ ۱۳۹۲/۴/۲۲ دریافت کرد و در تاریخ ۱۳۹۲/۰۵/۱۴ با پیام حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دامت افاضاته به صورت رسمی افتتاح گردید.
آنچه در ادامه می‌آید، معرفی و بیان مهم‌ترین دستاوردهای پژوهشگاه قرآن و حدیث و پژوهشکده‌های آن از آغاز راه تا به امروز است.
بخشی از پیام مقام معظم رهبری حفظه الله تعالی به مناسبت تأسیس موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث – ۱۳۷۴/۸/۲۲
«اهتمام به حدیث، پس از تمسّک به کتاب حکیم حمید، برترین وظیفه ای است که عالِم دین بدان مکلّف است. این، استضائه از انوار علم و حکمتی است که از کلام و تعلیم و هدایت پیامبر مکرّم اسلام و ائمه معصومین از اهل بیت آن حضرت ساطع می‌گردد و خرد و اندیشه انسانی را دستگیری و راهنمایی، و زندگی بشر را برخوردار از سلوک حکیمانه و خردمندانه میکند و چنین است که حضرت ابی جعفر علیه السلام، به جابر میفرماید: «یا جابر! وَ اللهِ لَحَدِیثُ تُصِیبُهُ مِنْ صَادِقٍ فِی حَلَالٍ وَ حَرَامٍ، خَیرُ لَک مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ حَتَّی تَغْرُبَ». در تاریخ علم دین، جمع حدیث و حمل و فهم و درک و شرح آن، یکی از بزرگترین فصول است، و با یک نظر، حدیث، مادرِ بسیاری از علوم اسلامی یا همه آنهاست…»
بخشی از پیام حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دامت افاضاته به مناسبت تأسیس پژوهشگاه قرآن و حدیث – ۲۷رمضان المبارک۱۴۳۴
«قرآن و سنّت و حدیث، همه حقایق است و همه‌ی حقایق در قرآن و حدیث است. افکار و همه کاوش‌ها و ژرف‌نگری‌ها باید در این دو منطقه که وسعتش از وسعت فضای صد هزار میلیارد سال نوری بیشتر و بیشتر است به کار افتد. قرآن و حدیث، قرآن و تفسیر اهل بیت علیهم السّلام و علوم مأثور و احادیث شریفه، آثار نبویّه، معارف نهج البلاغه، صحیفة سجّادیه، صحیفه ثانیه و ثالثه و رابعه و خامسه، کتب شریف اربعه، گنجینه‌های ادعیه، موسوعه بحارالانوار، کتاب مکارم الاخلاق و ده‌ها و صدها اصل و کتاب، همه ذخائر گرانبهایی هستند که از جهت سنگینی معنوی از آسمان و زمین سنگین‌ترند. تمامی اینها در اختیار بشر است و متأسفانه بیشتر و بلکه همه، جز افراد معدود، قدر و بهای این سرمایه و نعمت الهی را نمی‌دانند. عالم از بهرهمندی از این آثار و این احادیث حکمت و موعظه و درس‌های بی‌شمار، سیر و ترقی دارد و به سوی کمال و رشد، حرکت می‌نماید.
افتتاح پژوهشگاه قرآن و حدیث از این جهت ارزشمند است که ان شاءالله تعالی آغاز حرکتی است شایان برای آشنائی بیشتر با علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام، و امروز حوزه‌های علمیه و مراکز دینی و فرهنگی عهده دار مسئولیت بزرگی می‌باشند که باید همه و همه با حرکت جهادی و یک نهضت بزرگ فرهنگی تشنگان معنویت و حقیقت را از چشمه جوشان قرآن و حدیث سیراب نموده و با استفاده از وسایل ارتباطی جدید قله‌های بزرگ علمی را فتح نموده و پرچم اسلام عزیز را در سراسر جهان به اهتزاز درآورند…»
نگاهی به پژوهشگاه قرآن و حدیث
نخستین مرکز مستقل حدیث پژوهی در جهان تشیّع در جهت ساماندهی احادیث و ترویج معارف حدیثی با چهل سال پیشینه فعالیت پژوهشی تحت اشراف مرحوم حضرت آیت الله محمدی ری شهری (ره) و در ظل ارشادات و حمایتهای امامین انقلاب و مراجع عظام تقلید؛
تالیف بیش از ۳۵۰ عنوان کتاب پژوهشی در بیش از ۶۰۰ جلد با رویکرد بنیادی، راهبردی و کاربردی؛
دریافت ۴۶ جایزه علمی از جشنوارهها، همایشهای علمی ملی و بین المللی؛
دارای جامع ترین پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه‌های ایران www.lib.ir؛
انتشار حدود ۱۰۰۰ مقاله علمی در ۵ مجله با عنوان: ۱.علوم حدیث (پژوهشی – ۱۰۲ شماره) ۲.اخلاق پژوهی (پژوهشی – ۱۳ شماره) ۳.پژوهشنامه روان شناسی اسلامی (ترویجی – ۱۵ شماره) ۴.کلام اهل بیتD (تخصصی – ۴ شماره) ۵.تفسیر اهل بیتD (تخصصی – ۵ شماره) منتشر شده است؛
تالیف بیش از ۱۰ دانشنامه قرآنی و حدیثی در بیش از یکصد جلد؛
ترجمه ۳۳ عنوان کتاب به بیش از ۳۰ زبان خارجی؛
تالیف متون آموزشی حوزوی و دانشگاهی؛
پرورش و تربیت صدها پژوهشگر، استاد، هیأت علمی و نخبه در عرصه علوم قرآن و حدیث؛
ارائه و همکاری در تولید بیش از ۶ نرم افزار در حوزه علوم قرآن و حدیث؛
انعقاد تفاهمنامه و قرارداد همکاری علمی با بیش ۵۰ مرکز علمی و پژوهشی داخلی و خارجی؛
برگزاری بیش از ۵۰۰ برنامه در قالب نشستهای علمی، همایش، نقد کتاب، کارگاه و دورههای پژوهشی و آموزشی و کرسیهای علمی ترویجی؛
برگزاری دوره های مختلف جشنواره پژوهشی؛
دسترسی پژوهشگران به آرشیو دیجیتالی ۲۷۸۹ منبع در تحت شبکه با عنوان “ساماندهی اطلاعات” و بهرهمندی از سامانه های “کنترل پروژه” و “سمیر” برای پیشبرد فعالیتهای پژوهشی؛
پژوهشگاه قرآن و حدیث با چهار پژوهشکده ۱. علوم و معارف حدیث ۲. کلام اهل بیت علیهم السلام ۳. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ۴. اخلاق و روان شناسی اسلامی از سال ۱۳۷۴ تاکنون تعداد ۳۵۰ عنوان کتاب در ۶۲۶ جلد در ۲۷۱۱۴۶ صفحه در قالب پژوهش¬های بنیادی، راهبردی و کاربردی منتشر شده است. ۲۵ عنوان کتاب در ۳۵ جلد در ۱۴۱۴۳ صفحه نیز در آستانه انتشار است و ۵۰ طرح پژوهشی نیز با همکاری ۴۱ پژوهشگر در حال اجرا می باشد.
عناوین برخی از دانشنامه های قرآنی و حدیثی:
۱. دانشنامه قرآن و حدیث ۲. میزان الحکمه ۳. سیره پیامبر خاتم۹ ۴. دانشنامه امیرالمومنین۷ بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ ۵. دانشنامه امام حسین۷ بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ ۶. دانشنامه امام مهدی۷ بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ ۷. دانشنامه عقاید اسلامی ۸. دانشنامه احادیث پزشکی ۹. شناختنامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث ۱۰. شناخت نامه حدیث و …
عناوین برخی از آثار برگزیده:
۱. موسوعة الإمام علی بن أبیطالب فی الکتاب والسنّة والتاریخ ۲. موسوعة العقاید الاسلامیة ۳. معجم مصطلحات الرجال والدرایة ۴. الصحیح من مقتل سیدالشهداءو اصحابه ۵. حدیث اسلامی (هارالد موتسکی) ۶. الگوی اسلامی شادکامی ۷. جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد و کوفه ۸. جریان شناسی فکری امامیه در دوران فترت ۹. تفسیر امامیه در پژوهش های غربی ۱۰. قرآن¬ شناسی امامیه در پژوهش¬ های غربی ۱۱. کرائم القرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام ۱۲. مکاتیب الائمه و …
تفاهم و همکاری علمی با؛
۱. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ۲. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ۳. مراکز و مؤسسات علمی و آموزشی قم، تهران، اصفهان، مشهد ۴. دانشگاه کوفه ۵. مرکز اسلامی مطالعات راهبردی (العتبة العباسیة) ۶. دانشگاه علوم قرآن جاکارتا ۷. بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی ۸. انجمن های علمی حوزه ۹. دانشگاه ادیان و مذاهب ۱۰. پژوهشگاه امام صادق علیه السلام ۱۱. مرکز ملی فضای مجازی و …
پژوهشگاه علوم و حدیث آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام جایگاه ویژه ای در حوزه دانشگاه داشته و اساتید و دانشجویان معظمی در راستای علوم قرانی و حدیث تربیت کرده است .
قرآن کریم، کتاب حکمت و هدایت و رهایی‌بخش انسان از تاریکی به نور است و حدیث، تفسیر کننده قرآن و تبیین‌گر معارف سترگ آن. به همین دلیل، دانشمندان مسلمان در طول سال‌های متمادی در حفظ و بهره‌گیری از آن کوشش‌های بسیاری کرده‌اند تا جایی که به سخن مقام معظم رهبری «حدیث، مادر بسیاری از علوم اسلامی یا همه آنها است».
